jueves, 30 de abril de 2015

POLITICO TAMANAKAN ARUNCHAWI JIST’ANTAWI

POLITICO TAMANAKAN ARUNCHAWI JIST’ANTAWI
Wayras yatiqiri qutuna qillqata[1]
Santiago de Huata markan wasur jayp’ux apasiwayiw pusi político tamanakan arunchawi jist’antawipa, ukan ist´asiwayiw walja luraw amtanaka wat’a marka irptañataki, willkür chhixllawin atipañataki. Jiwasatakix uka luraw amta amtanakaxa, aka markatakix wali askipuniw nayrar sarantañapataki, ukhamarux jichhurünakanx uñjasirakiwa uka luraw amtanakat irpirinakapax janiw arsutanakapxamarux phuqhapkiti inamayakiw markachirinakarux yaqha amtanakampix chhijllaw urux jaysayañataki wat’a marka irpiritaki.
Uka jaypuxa aka tamanakan político arunchawi jist’antawi uksankirinaka walxa qulqinaka wiltawayapxi machaña tuqiru, ukhamaraki walxa q´añunaka sañani folletos, afiches, calendarios, panfletos, juk´ampinaka. Aka qañunakaxa janiw walt´aykiti pachamamaru kunatix yanqhachiwa.
 Aka jist´antawi pusi político uksankirinaka janiw jaxu umanak apnaqapxañapakiti, kunatix  uñchukisiwi, nuwasiwi, utji, uka jaxu umanatax jaqinakan amuyupa chhaxtayi
Ukhamarux saraksnaw yatiqirinakjamax jutir chhijllaw urun kawkir político tamankirinakatix atipt’ani taqpach amtanakap phuqhapxpan mä aski sarantawi wat’a markataki.
Uka político tamanakan arunchawi jist´antawinxa utjanwa walja markachirinika, jupanakax amuyunak ukhamaraki luraw amtawinak ist´añ munapxana.
Aka sist´antawixa jayp´u tuqiruxa utxanwa thuquñanaka, manq´añanaka, umañanaka ukanakampiw  taqini k´uchirt´awayapxi
Tukuyañatakix sisnaw político tama arunchawi jist’antawinakan, kunayman lurawinak lurapxi chhijllaw urun atiptañataki, uka urux markpachaw ma phunchhawin jiqxatasi taqpach político tamanakax makachirinakar luraw amta amtanaka uñtayapxi ukakamax ma aski sarawinkiskiwa uka lurawinak tukuykasax ma phunchawiruw tukuwixi ukansti markachirinakax wali kusisitatat jaxu umanak umapxi, thuqhupxi, ukhamarusti taqpach markanakax qullasuyu markan uka urunx machaq jilir irpirinakapampi wal wakichasipxi ma markar nayraqatar irpañataki.




[1] Wayras ( Bernardo Alanoca, Lucio Laura, Vidalio Apaza, Emilce alegre, Chelo Batista )

PACHAN MAYJT`AWINAKAPA

PACHAN MAYJT`AWINAKAPA
Intiwaras qutun qilqawipa [1]
Jichha pachanxa lupix sintiw  junt`untxi, quqa alinakasa mäkiwa wañsuñ munxi, ukampirusa janiw pacha sarawinakasa nayrapachanakjamakxiti wali llakiskañawa chhixchhisa, juyphixa, jallusa, khunusa taqi ukanakax kuna pachas purintanxakiwa ukatwa yapuchawinakarux wali yanqhachi ukhamarakiwa jisk`a jach`a uywanakarusa t`aqhisiyi.
Ukatwa jichhürunakaxa wali lup`itaski kunjamatsa uka yanqachawinakxa chhaqaysna, jan walinchiri pachamama uraqisaru, ukatwa jilata p’iqinchirisa walja jisk`a ch’uxña quqa alinaka ayruntawayi, ukatsti sarakïnawa taqi markachirinakawa mä quqa ali ayruntañapa pachamama uraqiru ukjamata ch’ama churañataki mä suma achuqawi utjañapataki. Bolivia markasanxa wali irnaqataskiwa, pacha mayjt’awinaka tuqita ukhamata aski jakawi utjañapataki, kunatixa yaqha markanakanxa janiwa yaqapxiti pachamamaru kunayman jan walt’ayiri q’añunakampiwa yanqhachasipki, uka markanakasti qullqirukiw uñtasipki. Ukatwa jiwasanakax yatichirjamaxa yatiqaña utanakanwa uñt`ayañasa, kunatixa ayllunakana kunjamsa pachamamaru yankhachasktan, ukhamata jupanakaxa wawapanakaruxa jan pachamamaru yanqhañan yatichapxani.
Nanakaxa pachan mayjt`awinakapatxa amuykipawayaptwa, kunatixa jiwasanak pachpawa pachamamasaru yanqhachtan kunayman q`añunak willt`asa, phichkatasa juk`ampinakawa pachamamaru yanqhachawinakaxa utji jakawisana, ukanaka uñakipasinxa taqiniwa chuyma llamkt’asiñasa ukhamata jani juk’ampi jan walt`awinaka utjañapataki jiwasanak taypina, kuna juyranakasa janiwa achukxaspati, q`uma muxsa umanakasa janirakiwa utxaspati tàqisiña pachanakawa purinispa, ukhamarusa kunaymas usunakaw sarnaqaspa inti tuqita, thaya tuqita ukatwa wali amuyasiña kuns lurasax  jan yanqhachasa lurañasa  aka pachamama taypina.
Ukatpi sawix utjix “wawanakarux janiw yatichañakitix kunxamas qumachañax jan ukasti jan yanqhachañataki”






[1]Wat´a Jach´a Yatiña Uta. Física-Química. Phisqiri marana yatiqirinaka: (Sonia Mamani Mendoza – Yesenia Mamani Yanarico – German Huaycho Chura – Delia Huanca Achata – Reyna Choque Landaeta)

AMUYT´AÑAN IRPIRINAKAN IRNAQAWIPA

AMUYT´AÑAN IRPIRINAKAN IRNAQAWIPA

yanqhanak qutu yatiqirinakan qillqata[1]
Phisqa mara phuqaskasina kunayman amuyt´awinakaw utjawayi, pusiniw tantacht´asiwayapta aka amuyt´awinak tuqit aruskipt´añataki,  kunjamatix irpawayapxatana, yatiqirinakan irpirinakapa. Yaqha tuqitsti sawayapxaraktwa taqi kasta amuyt´awinakaw utjatayna.
Aka tantachawinsti amuykipasiwayaptwa kunjamsa irnaqapxiritayna aka nayrir irpirinakaxa, janiw kuna suma lurawinakas phuqawayapkiti, kunatima jupanakax wali ch´amampi arsuwayapxana ukarux janikiw phuqhawayapkiti.
Nanakax tantacht´asiwayaptwa Federacion uksa tuqita arst´añataki, kunjams apnaqapxi, uk amuyt´asasti amuyasiwayapttwa janiw  kuns phuqawayapkaniti. Aka mistir federación 2014, ukanakasti may maya arsuwayapxana phuqhawayapxaw sasina janipi kuns phuqhawapqhitix, jichha mar mantirinakasti  ukhamarakikiw arsuwayapxi nanakax phuqt´apxaw sasina, arsutapanak phuqhawayappachaniti uka uñjawayaratakinipi aka mara tukuykama ukhakama.
Aka pusi marankasasti uñjawatapi federación uksankirinakaxa janiw uñkatasipxañatakiti yatiqirinakampi ukhamaraki yatichirinakampi, jupanakax uñjt´apxañapawa jan walt´awinakata ukhamaraki  walt´awinaka, ukatakixay yatiqirinakax chhijllawayapstanxa.
Nanakax amuyt´awayxaptwa ukhamapunikispawa, uksa tuqinkirinakasti ukhamar yatitapchixa ukampirusa wali jach´a amuyt´awinakat parlawayapstu kunaymanaka arsuwayapxi aka política uksa taypinkirinakax kunjamatima aka qullasuyu irptiritakaxa chhilljt´awayaptanxa, uksankirinakasti ukhamarakikipi kunayman arsupxi. Ukasti kawkhansa uñjatakixiwa kawksa tuqinsa.
Tukuyañatakisti amuyt´awayapxaraktwa aka irpirinakasti utjakipuniñapawa janukasti uywanakjamaw jiwasax sarnaqapsna, ukhamarusti jiwasax uka irpirinakar yanapt´añasawa.






[1]Wat’a   Jach´a Yatiñuta  Yatiqirinaka (Orlando Mamani Mayta, Gustavo Alarcon Aruquipa , Yovana Chino Patzi , Rodrigo  Carita Palma)